احمد علیرضابیگی، نماینده مجلس، روز چهارشنبه درباره وضعیت بازداشتی‌های زیر ۱۸ سال اخیر گفته بود: «سه هزار نفر در استان تهران بازداشت شدند، جز 830 نفر بقیه آزاد شدند. تمام 200 دانش‌آموز دستگیرشده آزاد شدند و 360 نفر از دستگیرشده‌ها زن بودند. ما الان زندانی دانش‌آموز در زندان فشافویه و زندان‌های دیگر نداریم».

نگاه حقوقی به بازداشت افراد زیر ۱۸ سال در یک ماه گذشته

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق، این در حالی است که در مدت بازداشت این تعداد دانش‌آموز در تهران که طبق قانون باید اطفال و نوجوانان بزهکار در کانون اصلاح و تربیت نگهداری شوند، تنها حدود۳۰ فرد زیر ۱۸ سال در رابطه با التهابات اخیر در کانون اصلاح و تربیت حضور داشته‌اند و حالا هم با وجود آزادی تعدادی از آنها، چند نفری همچنان در بازداشت به سر می‌برند.

چند کودک از بازداشتی‌های اخیر در کانون اصلاح و تربیت است؟

لیلی حقیقت‌خواه، وکیل پایه‌یک دادگستری که سال‌هاست به شکل داوطلبانه در کانون اصلاح و تربیت فعالیت می‌کند، غروب سه‌شنبه ۲۶ مهر در گفت‌وگو با «شرق» به مواردی مانند شرایط بازداشتی‌های زیر ۱۸ سال اخیر، سن و تعداد آنها اشاره کرد. این وکیل بیان می‌کند: ما تعدادی وکلای داوطلب هستیم که از سال‌ها پیش در کانون اصلاح و تربیت به شکل مستقل و داوطلبانه انجام وظیفه می‌کنیم. قبل از اتفاقات اخیر و به غیر از وقایع سال ۸۸، برای جرائم عادی افراد زیر ۱۸ سال، آنها را به کانون می‌فرستادند. سال ۸۸ یک داستانی داشت و امسال هم چیزی شبیه آن بود. دقیقا دو هفته قبل از دو تعطیلی ماه صفر، تعداد زیادی بچه را اینجا آوردند که ما ندیدیم و همان روزها عمده آنها آزاد شدند. در هر حال آنچه من در این دو هفته دیدم حدود ۲۰ و چند پسر و حدود پنج، شش دختر اینجا هستند.

این وکیل درباره شرایط بلوغ عقلی این بچه‌ها یادآور می‌شود که تنها بر اساس تجربه می‌تواند اظهارنظر کند و ادامه می‌دهد: درباره بلوغ عقلی من اجازه ندارم تشخیصی دهم، اما به حساب اینکه مادر هستم و در این حوزه تجربه‌ای دارم، به نظر بلوغ عقلی این بچه‌ها زیر سؤال است؛ یعنی هیچ‌کدام انگیزه و آرمانی خاص ندارند و همین که دختر یا پسر ۱۵ یا ۱۶ساله جان نازنینش را برای هیچی بگذارد، جای بحث دارد. تعدادی از آنها می‌گویند ما در خیابان رد می‌شدیم که دستگیرمان کردند که البته به نظر هم راست می‌گویند. بیشترین تعداد بین این افراد، کودکان بین ۱۶ تا ۱۸ سال هستند.

حقیقت‌خواه در پاسخ به اینکه آیا باید بازداشتی‌های تهران و اطراف تهران را به کانون بیاورند یا مکان دیگری هم برای نگهداری این افراد وجود دارد؟ اضافه می‌کند: قاعدتا باید اطفال و نوجوانان بزهکار تهران و شهرستان‌های استان تهران را به اینجا ارجاع دهند، اما نمی‌دانم سازوکار به چه شکل است، چه کسی را می‌فرستند و چه کسی را نمی‌فرستند. با توجه به اینکه یکی از مسئولان گفته بود میانگین دستگیرشده‌ها ۱۵ سال است، من این تعداد را زیاد دیدم. قاعدتا بر اساس قانون و جهت نگهداری، این بچه‌ها را باید به کانون اصلاح و تربیت بسپارند. بر اساس دستور مقام قضائی، بچه‌ای که تحت قرار باشد، پسر بین ۱۵ تا ۱۸ و دختر به دلیل بلوغ زودتر در سن کمتر، مقام قضائی یا قاضی یا بازپرس، قرار وثیقه یا کفیل صادر می‌کند که اگر افراد زیر ۱۸ سال قادر به آن قرار نباشند، در نتیجه بازداشت می‌شوند و برای نگهداری به کانون اصلاح و تربیت ارجاع داده می‌شوند. همچنین باید اشاره کنم رفتار افرادی که در کانون با بچه‌ها سروکار دارند، بسیار اخلاقی و حرفه‌ای است؛ یعنی بچه‌های داخل کانون در امن و امان هستند و این بچه‌ها مددکار دارند و اگر بخواهند درس بخوانند این امکان برای آنها در نظر گرفته می‌شود.

هنوز از بازداشتی‌های اخیر در کانون مانده است؟

یاشار کاظمی، وکیل پایه‌یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز، پنچشنبه بیست‌وهشتم در گفت‌وگو با «شرق» از وضعیت بازداشتی‌های زیر ۱۸ سال می‌گوید: به‌طورکلی رویکرد دستگاه قضائی در مواجهه با کودکان یا افراد زیر ۱۸ سال متفاوت بوده و بیشتر دستگیرشدگان به سرعت با قرارهای قضائی اعم از منع تعقیب، تعلیق تعقیب، کفالت یا وثیقه آزاد می‌شوند و تعداد بسیار محدودی به کانون اصلاح و تربیت تحویل داده شده‌اند. از تعداد پسران موجود در کانون اصلاح و تربیت اطلاعی ندارم، اما در مراجعه شخصی به کانون اصلاح و تربیت در هفته گذشته سه دختر درباره اعتراضات در کانون نگهداری می‌شدند که پس از قبول وکالت، دو نفر از آنها رفع بازداشت شده و تنها یک نفر در حال حاضر در کانون نگهداری می‌شود. همچنین در استان تهران، افراد زیر ۱۸ سال دستگیرشده پس از ارجاع به شعب ویژه دادسرا که چنانچه در شهر تهران باشد دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان و چنانچه در سایر شهرهای استان تهران باشد در شعب خاص، در صورت عدم امکان تودیع وثیقه یا کفالت در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می‌شوند. برابر تصریح ماده ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان قضائی و پلیس مکلف هستند سریعا پس از دستگیری، کودکان را به دادسرا ارجاع دهند تا تعیین تکلیف صورت شوند و امکان نگهداری کودکان قبل از ارجاع به دادسرا را ندارند. همچنین هیچ‌یک از ضابطان قضائی اعم از پلیس و نهادهای امنیتی حق انجام هیچ‌گونه تحقیق یا اصطلاحا بازجویی از کودکان را نداشته و ندارند.

این وکیل ادامه می‌دهد: وکلای داوطلبی از کانون وکلای دادگستری مرکز با کانون اصلاح و تربیت در ارتباط هستند که پس از اطلاع از وجود کودکان بازداشت‌شده، سریع نسبت به قبول وکالت از آنها به‌صورت رایگان اقدام می‌کنند و تاکنون مطلبی درباره وجود کودکی نگهداری‌شده در کانون اصلاح و تربیت درخصوص اعتراضات، بدون وکیل را نشنیده‌ام؛ اما درباره کودکانی که در مرحله دادسرا با هریک از قرارهای وثیقه یا کفالت آزاد شده‌اند و شاید پرونده آنها در جریان رسیدگی باشد، اطلاعی ندارم. چنانچه در شهر تهران باشند وکلای داوطلبی از کانون وکلای دادگستری مرکز در دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان به‌صورت روزانه در دادسرا مستقر هستند که در پرونده‌های اعلامی از ناحیه مقام قضائی، داوطلبانه اعلام وکالت می‌کنند.

تصور عموم مردم: لباس‌شخصی‌ها بیشترین نقش را در دستگیری‌ها داشتند

مسعود احمدیان، وکیل پایه‌یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز، با اشاره به ماجرای بازداشتی‌های زیر ۱۸ سال اخیر و انتشار فیلم و عکس‌هایی از اعتراضات دانش‌آموزان در مدارس و حضور مأموران در مدارس، به «شرق» می‌گوید: تا جایی که اطلاع دارم درباره ورود یا عدم ورود به مدارس، مثل دانشگاه‌ها ما قانون مدونی نداریم و اگر بخش‌نامه‌ای در آموزش‌وپرورش وجود دارد که نیروهای امنیتی می‌توانند یا نمی‌توانند به این مراکز ورود کنند، از آن بی‌اطلاع هستم. البته پیش‌بینی هم نمی‌شده که امکان داشته باشد دانش‌آموزان و افراد زیر ۱۸ سال روزی به‌عنوان یک نگرانی برای تصمیم‌گیرندگان کشور شناخته شوند و تا این حد در کانون توجه قرار گیرند. به هر روی ماهیتا مدرسه نیز شبیه دانشگاه است و همه باید حرمت اماکن آموزشی را حفظ کنند. درباره نحوه بازداشت این افراد هم باید ذکر کرد که آنها کودک محسوب می‌شوند، اما همان هم به دسته‌بندی سنی تفکیک می‌شوند. برای افراد ۱۲ تا ۱۵ سال و افراد ۱۵ تا ۱۸ سال مقررات خاصی پیش‌بینی شده است.

این وکیل اضافه می‌کند: چنانچه فرد بین ۱۲ تا ۱۵ سال باشد، هیچ ضابط قضائی حق دخالت در تحقیقات مربوط به جرم یا اتهام مربوطه را ندارد. پرونده این افراد برای تحقیقات، مستقیم به دادگاه کیفری می‌رود و این تحقیقات الزاما و چنانچه در دسترس باشند، باید در حضور ولی انجام شود. همچنین همه این افراد باید از ابتدا دارای وکیل دادگستری باشند و محل نگهداری اینها هم باید کانون اصلاح و تربیت باشد و حتما باید جدا از افراد بالغ و بزرگسال نگهداری شوند. افراد بین ۱۵ تا ۱۸ سال را دادسرا یا دادستانی می‌تواند تحت تعقیب قرار دهد با این شرط که هم پلیس و هم قاضی آموزش‌های لازمه را در برخود با کودکان دریافت کرده باشند و دوره‌های تخصصی را گذرانده باشند. درباره بازداشت موقت برای این افراد باید عرض کنم این موضوع بسیار استثنائی است و شاید درباره مسائل خیلی خاص مثل قتل عمد اتفاق بیفتد.

احمدیان اشاره می‌کند: تا جایی که من می‌دانم برای این پرونده‌ها، یعنی پرونده اعتراضات اخیر، حتی حکم ابتدایی هم صادر نشده است و دادگاه هم تا اندازه‌ای که برای بزرگسالان مجازات تعیین می‌کند، نمی‌تواند عینا همان مجازات‌ها را برای کودکان در نظر بگیرد. چون افراد زیر ۱۸ سال با توجه به نوع اتهام‌هایی که می‌خواهند به آنها نسبت دهند، حداکثر مجازاتشان یک سال است؛ بنابراین درباره پرونده‌های حاضر برای این اعتراضات در یک ماه اخیر، من ندیدم حکمی برای این بچه‌ها صادر شود و پرونده به دادگاه رفته باشد.

این وکیل دادگستری درباره برخوردهای فیزیکی برخی ضابطان می‌گوید: برخوردهای فیزیکی به‌طور کلی برای تمامی شهروندان با هر احوال و عقایدی که دارند ممنوع است، حتی اگر آن فرد محکومیت قطعی داشته باشد؛ یعنی خشونت‌های معمول اگر از ناحیه افراد ضابط اتفاق بیفتد، اصلا قانونی نیست، چه برسد به اینکه برای کودکان چنین رفتاری اتفاق بیفتد. درباره جرم مشهود مثل درگیری دو نفر در خیابان و با سلاحی مثل چاقو، ضابط می‌تواند مداخله کند و افراد را دستگیر کند، اما درباره جرم غیرمشهود نمی‌تواند چنین اقدامی کند و باید از مقام قضائی اجازه بگیرد و همه این افراد باید الزاما ضابط قضائی باشند. ضابط قضائی هم نیروی انتظامی، سازمان اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات است و در جاهای مختلف مثلا حفاظت اطلاعات قوه قضائیه هم فقط درباره آن حریم خصوصی قوه قضائیه می‌تواند اقدام کند که آن‌هم همه ضابطان الزاما باید دارای کارت مربوط به ضابط قضائی باشند. البته باید آموزش‌های لازم را هم دیده باشد. اما این‌طور وقت‌ها ما چنین چیزی را ندیدیم و متأسفانه در تصور عموم مردم، نیروهای اصطلاحا «لباس‌شخصی» بیشترین نقش را در دستگیری‌ها داشتند که باید عرض کنم ما هیچ تعریفی از نیروی لباس‌شخصی نداریم.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha